Y Vân và "Buồn"

October 10, 2023 4:23am

Y Vân tên thật là Trần Tấn Hậu, sinh năm 1933, quê Thanh Hóa, mất năm 1992. Thuở niên thiếu, ông từng học nhạc với nhạc sĩ Tạ Phước và cũng sớm tập tành sáng tác. Nhà nghèo, mồ côi cha, những người trong gia đình ông sống nương tựa vào nhau trong một túp lều xiêu vẹo. Ông rất thương mẹ và các em, phải đi dạy đàn để nuôi gia đình.

Năm 1952, ông vào Nam, tiếp tục sáng tác, chơi nhạc, hòa âm, dạy nhạc, viết sách dạy nhạc và đàn guitar. Ông là người đi tiên phong của dòng nhạc nhẹ với những bài hát có giai điệu cha cha cha, disco, twist như: "Sài gòn", "Ảo ảnh", "60 năm", "Thôi", "Kim"… Về bút hiệu Y Vân, ông giải thích rằng người yêu đầu đời của ông tên Thể Vân là một cô gái đẹp con nhà giàu. Cô đi Pháp du học và ông đã lấy bút hiệu Y Vân khi viết nhạc, có nghĩa giản dị là Yêu Vân.

Sau năm 1975, ông làm việc bất kể ngày đêm để lo cho gia đình. Ông tham gia Đoàn ca nhạc Hương Miền Nam, viết nhạc phim, nhạc nền cho sân khấu. Ông có 2 đời vợ và 8 người con, mất năm 1992 ở tuổi 60 (59 tuổi Tây) đúng như lời bài hát ông sáng tác: "Em ơi có bao nhiêu, 60 năm cuộc đời…"

Theo lời nữ ca sĩ Quỳnh Giao, "Y Vân là nhạc sĩ đa tài, viết đủ loại, từ nhạc tình, nhạc quê hương, đến nhạc blues và nhạc kích động, và còn có tài phổ nhạc vào thơ... Nói đến tình ca thì điều quan trọng là ca từ. Y Vân là một trong những người viết lời hay nhất của chúng ta... Y Vân là người cầu kỳ trong loại thơ phổ nhạc. Ông thường dùng nguyên bài thơ, láy đi láy lại lời thơ làm phần nhạc thêm phong phú" (Y Vân, áng mây hồng của nhạc Việt).

Tình ca của Y Vân thể hiện tâm tư của một người có nhiều ưu tư về những thăng trầm trong cuộc đời:

Hoài công tìm kiếm

Trên bước đi thăng trầm

Còn đâu đẹp hơn

Bên gốc thông ngàn

Lặng nghe muôn tiếng ca

Quên niềm ưu phiền

Vì đời ai biết ta hơn mình!

(Đồi thông)

Đời mình là con tàu qua nhiều lối

Mà thăng trầm như trùng dương nổi sóng

Trời mây một lớp thành

Biển khơi một nỗi niềm

Bàn tay còn trắng

Lòng không tình thương.

(Đại lộ hoàng hôn)

Trời mây dắt nhau đi vào đêm.

Mình tôi đứng đây nghe chiều lên tiếng

Người đi tiếc chi cho thêm buồn

tìm thư thái trong tâm hồn

thì đừng xây mơ trên cát vàng.

(Hoàng hôn trên bãi biển)

Ca khúc "Buồn" theo điệu Bossa Nova sáng tác vào năm 1980 của Y Vân đã giúp cho công chúng biết đến bài thơ "Buồn như" của Tạ Ký, một nhà thơ đã nổi danh trong giới văn nghệ ở Sài gòn với thi phẩm "Sầu ở lại" ấn hành năm 1970:

Buồn như ly rượu cạn

Không còn rượu cho say

Buồn như ly rượu đầy

Không còn một người bạn.

Buồn như đêm khuya vắng

Qua cửa sổ trông trăng

Buồn như em nói rằng:

Nhớ anh từng đêm trắng.

Buồn như yêu không được

Dù người yêu có thừa

Buồn như mối tình xưa

Chỉ còn dòng lưu bút.

Buồn như buồn như thế

Buồn như một kiếp người

Đây cõi lòng quạnh quẽ

Buồn như đóa hoa rơi.

Những câu thơ của Tạ Ký trong bài thơ "Buồn như" đã khơi dậy cảm xúc để nhạc sĩ Y Vân viết một ca khúc đượm buồn về một tình yêu không trọn vẹn làm cho "đời luôn cao ngất thương đau", khiến cho hai kẻ yêu nhau chỉ còn thấy "buồn mỗi ngày buồn hơn".

Nỗi buồn tràn ngập tâm hồn như những buổi chiều trống vắng ngồi uống rượu một mình, ly rượu vẫn còn đầy nhưng không còn người bạn tri âm nào để chia nhau một chút men say:

"Buồn như ly rượu đầy

Không có ai cùng cạn…"

Buổi chiều thật quạnh hiu như những khi ly rượu đã cạn, không còn men say để lãng quên nỗi buồn chất ngất trong tâm hồn:

"Buồn như ly rượu cạn

Không còn rượu để say…"

Nỗi buồn chiều nay không khác gì nỗi sầu thảm của hai kẻ yêu nhau nhưng không thể gặp mặt nhau, hay nỗi bẽ bàng khi hai kẻ yêu nhau được ở bên nhau nhưng chẳng còn tìm thấy niềm vui:

"Buồn như trong một ngày

Hai đứa không gặp mặt

Buồn như khi gặp mặt

Không còn chuyện để vui…"

Tình yêu không trọn vẹn đã đưa hai kẻ yêu nhau lên đỉnh sầu giữa cuộc đời đầy đau thương và hoàn cảnh trái ngang chỉ đem lại bao nỗi đắng cay giết chết lần mòn tình yêu thắm thiết của buổi ban đầu:

"Đôi ta như bước lên đỉnh sầu

Vì đời luôn cao ngất thương đau

Bao lâu ân ái chưa được nhiều

Toàn là cay đắng giết thương yêu…"

Suốt bao nhiêu năm, hai người đã tìm kiếm tình yêu và cuối cùng, tình yêu đã đến như lứa hoa nở muộn, nhưng đó lại là tình yêu không trọn vẹn, không thể đem lại cho hai kẻ yêu nhau niềm hạnh phúc tột cùng như những đôi tình nhân khác nên nỗi buồn còn mãi qua từng ngày:

"Tình đôi ta thật buồn

Như lứa hoa nở muộn

Tình yêu không trọn vẹn

Buồn mỗi ngày buồn hơn".

BUỒN

Buồn như ly rượu đầy không có ai cùng cạn

Buồn như ly rượu cạn không còn rượu để say.

Buồn như trong một ngày hai đứa không gặp mặt

Buồn như khi gặp mặt không còn chuyện để vui.

Đôi ta như bước lên đỉnh sầu

Mà đời luôn cao ngất thương đau

Bao lâu ân ái chưa đậm màu